Over twee weken is het zover, dan wordt de VAR dan toch echt afgeschaft. Voor vele is het nog niet helemaal duidelijk wat er gaat gebeuren. Er wordt erg zuur gedaan over deze verandering. Maar is dit wel terecht? Tijd voor een update.

Waarom wordt de VAR ook alweer afgeschaft?

De VAR verdwijnt en wordt vervangen door Deregulering beoordeling arbeidsrelaties (DBA). De VAR werd in 2001 ingevoerd om duidelijkheid te scheppen of iemand zelfstandig ondernemer is. Als je een VAR hebt, ben je een zelfstandige. De Belastingdienst controleert via steekproef of mensen met een VAR ook echt voldoen aan de criteria van een ondernemer. Het probleem is dat de Belastingdienst nooit alle zzp’ers kan controleren. Sterker nog, op dit moment wordt nog geen half procent van alle zzp’ers gecontroleerd. Bij de nieuwe wet DBA wordt het voor de Belastingdienst makkelijker om de relatie tussen opdrachtgevers en –nemers te controleren.

Schijnzelfstandigheid

De andere reden om de DBA in te voeren is om schijnzelfstandigheid tegen te gaan. Hierbij werk je als zelfstandige (zzp’er) voor een opdrachtgever, maar ben je eigenlijk in loondienst. Zo hoeft jouw ‘baas’ geen premies af te dragen (zoals Ziektewet en WW) en ben jij niet verzekerd tegen bijvoorbeeld arbeidsongeschiktheid.

Er zijn de laatste jaren veel schijnzelfstanden bijgekomen. Je ziet het bijvoorbeeld in de zorg, waarbij werknemers als zzp´er worden ingehuurd bij de organisatie waar ze eerst een (vast) contract hadden. Waar ze vrijdag nog werknemer waren (en dus verzekerd waren tegen WW, WAO én pensioen opbouwden) werkten ze die volgende maandag ineens als zzp’er. Vanaf dat moment moesten ze zelf zorgen voor pensioen, verzekeringen enzovoorts.

Met de komst van modelcontracten kan schijnzelfstandigheid worden aangepakt. De Belastingdienst kan zo achteraf nog bepalen of er sprake was van een (verkapt) dienstverband. Is dat het geval? Dan moeten er met terugwerkende kracht premies en pensioen betaald worden door de werkgever. En is de zzp’er dus ineens weer werknemer.

Modelovereenkomsten

De VAR wordt vervangen door modelovereenkomsten. In deze contracten komt te staan onder welke voorwaarden de zzp’er voor de opdrachtgever werkt. De Belastingdienst heeft al verschillende voorbeeldcontracten op haar website staan. Dit kunnen hele brede overeenkomsten zijn, opgesteld door bijvoorbeeld FNV Zelfstandigen. Maar ook specifieke contracten voor bijvoorbeeld zzp’ers in de bouw of zelfstandige verloskundigen.

Arbeidsrelatie opdrachtgever-opdrachtnemer

Gebruik de modelovereenkomst om de arbeidsrelatie tussen jou en je opdrachtgever vast te leggen. Zolang je werkt volgens het contract ben je volgens de Belastingdienst zelfstandige en zit je dus goed. Maar wijk je van het contract af, dan kan het zijn dat je toch weer als werknemer wordt aangezien. Dit kan leiden tot bizarre toestanden, waarin je  bijvoorbeeld geen gebruik mag maken van de spullen van de opdrachtgever.

Brief Belastingdienst

Afgelopen weken kregen zzp’ers een brief van staatsecretaris Wiebes van Financiën waarin de vele vragen rondom het afschaffen van de VAR zouden worden beantwoord. Volgens mij is de onrust nog niet afgenomen na deze brief.

De Belastingdienst benadrukt in de brief dat je je geen zorgen hoeft te maken als het duidelijk is dat een zzp’er niet in loondienst is. Er zijn veel zzp’ers die duidelijk zelfstandig zijn. Denk aan een ondernemers die alleen voor particulieren werken, een winkel hebben of voor tientallen bedrijven per jaar werken. Deze groep zelfstandigen hoeft zich geen zorgen te maken over de afschaffing van de VAR. Toch denkt zo’n 90% van de zzp’ers dat ze moeilijker nieuwe opdrachten binnenhalen na afschaffing van de VAR, zo bleek uit een peiling van TNS-Nipo. Het probleem is dat je vroeger kon aantonen dat je zzp’er, namelijk door de VAR. Als je een VAR had, hoefde jouw opdrachtgever zich geen zorgen te maken over eventuele naheffingen of boetes.

Maar hoe zit dat nu? Als je één opdracht hebt per jaar, maar wel zelf bepaalt hoe je die inricht en je vervangbaar bent, ben je dan zelfstandig? En wat als je een goedgekeurde modelovereenkomst hebt maar er iets (kleins) afwijkt in de situatie. Bijvoorbeeld het wel of niet gebruiken van spullen van de opdrachtgever. Als je een timmerman bent en een hamer van je opdrachtgever leent, loop je dan een (klein) risico op naheffingen?

Minder gebruikmaken van zzp’ers

Volgens onderzoek van Michael Page verwacht bijna 80% van de opdrachtgevers minder snel gebruik te maken van zzp’ers door de afschaffing van de VAR. Ik begrijp die voorzichtigheid wel: er gekozen wordt voor een veiligere oplossing. Als jij veel zzp’ers in dienst hebt, waarvan een groot deel misschien geen échte zelfstandige is, loop je het risico op boetes en naheffingen. Als je voor meerdere zzp’ers boetes en naheffingen moet gaan betalen, zou ik als bedrijf ook twee keer nadenken.

Twijfelgevallen

Ik wil hier ook duidelijk benadrukken wat de Belastingdienst aangeeft: de verandering rondom de VAR geldt voor de twijfelgevallen. De zzp’ers met weinig opdrachten, die op de grens werken van zelfstandigheid en (verkapte) loondienst. Voor de ondernemers die veel verschillende opdrachtgevers hebben, of (bijna) alleen maar met particulieren werken, zullen weinig merken van de verdwijning van de VAR.

Laat je niet misleiden!

Laat je daarom ook niet misleiden. Ik zie verschillende bedrijven gebruikmaken van de afschaffing van de VAR om hun bedrijf te promoten. Zo schreef uitzendbedrijf Timeflex deze week dat ‘opdrachtgevers massaal hun zzp’ers aan het dumpen waren’. Stichting ZZP Nederland reageerde daar meteen op door te stellen dat dit misleiding is. Zo’n bedrijf wil zzp’ers bang maken, zodat ze zich bij het uitzendbedrijf gaan aanmelden.

Overgangsjaar

Laten we ook niet vergeten dat er nog een overgangsjaar is. Tot 1 mei 2017 blijven zowel de VAR als de nieuwe modelovereenkomsten naast elkaar bestaan. Zorg wel dat je dit jaar gebruikt om kritisch naar je eigen situatie te kijken. Ben ik volledig zelfstandig? Moet ik modelcontracten gaan gebruiken? Dat soort zaken.

Heb je specifieke vragen over de VAR, stel ze in het forum!